همه ما در زمان تولد احساس ضعف و ناتواني مي‌كنيم و نياز به مراقبت داريم. از ديرباز تا كنون اين وظيفه والدين بوده است كه از فرزند خود مراقبت كنند. شرع مقدس اسلام و قانون ايران هم والدين را موظف مي‌داند تا از فرزندان خود مراقبت كنند. در بين والدين با وجود جايگاه والايي كه مادر دارد اما پدر حكم ستون و اساس خانواده را دارد. حتي ماده 1105 قانون مدني رياست خانواده را از خصايص مرد مي‌داند. به جهت اينكه به طور معمول اين مرد خانواده است كه نان آور و مدير خانواده مي‌باشد و قانون ولايت فرزندان را نيز به پدر داده است. در ادامه به توضيح تفصيلي مفهوم ولي قهري مي‌پردازيم.
براي دريافت مشاوره حقوقي مي توانيد با متخصصين و وكلاي با تجربه وكيل دات كام با شماره 02166419012 تماس بگيريد.
منبع:
ولايت چيست ؟
ولايت ريشه عربي دارد و از كلمه ولي است. « ولي» در لغت نامه به معناي ياري دهنده و مددكار است.
در اصطلاح ولايت به معني نگهداري و مراقبت از شخص ضعيف‌‌تر است. ولايت به معني داشتن اختيار در برخي يا تمام امور شخصي ديگر به حكم قانون است.
ولايت قهري پدر و جد پدري
قانون و شرع مقدس ولايت فرزند را به پدر و جد پدر او داده است. بر همين اساس يك باب كامل از كتاب قانون مدني به موضوع ولايت قهري پدر اختصاص داده شده است. بر اساس ماده 1180 قانون مدني پدر و جد پدري ولي قهري كودك محسوب مي‌شوند. اين ولايت از اين جهت قهري است كه قانون آن را تعيين كرده و يك امر اجباري است كه نمي‌توان برخلاف آن عمل كرد. اين ولايت در مورد كليه امور حقوقي و مالي كودك است.
با توجه به ماده 1181 قانون مدني پدر و جد پدري به طور موازي با هم بر فرزند ولايت دارند و تقد‌‌مي براي يكي از آنها تعيين نشده است. اما بر اساس آنچه در عرف معمول است تا زمان حضور پدر، او مقدم است و جد پدري دخالتي نمي‌كند. در صورت اختلاف نظر هم پدر مقدم مي‌باشد.
اشخاص تحت ولايت
بر اساس ماده 1108 قانون مدني اشخاصي كه تحت ولايت هستند به شرح زيرند:
1/ اشخاص صغير.
2/ اشخاص غير رشيد يا سفيه.
3/ اشخاص مجنون يا ديوانه.
از منظر قانوني اشخاص سفيه و مجنون تا زماني كه كودك هستند به دليل صغر تحت ولايت پدر و جد پدري هستند. بعد از بزرگ شدن و رسيدن به سن بلوغ در صورتي كه تغييري در وضعيت آنها ايجاد نشود و به اصطلاح اين سفاهت و جنون تا بعد بلوغ هم ادامه يابد همچنان پدر و جد پدري ولي هستند. به طور مثال فرزندي ديوانه است و حتي بعد از رسيدن به سن بلوغ باز هم ديوانه باشد در اين صورت ولايت پدر و جد پدري باقي است.
حدود اختيارات ولي قهري
بر اساس ماده 1183 قانون مدني ولي در كليه امور مربوط به اموال و دارايي و حقوق مالي مولي عليه خود نماينده قانوني او محسوب مي‌شود. البته ولي حق ندارد از اين حقي كه قانون براي او قرار داده است سوءاستفاده نمايد و اموال طفل را هدر كند بلكه همواره بايد مصلحت طفل را در نظر بگيرد.
طفل بعد از رسيدن به سن بلوغ و زوال حجر حق فسخ يا ابطال اعمال حقوقي ولي را ندارد مگر اينكه ثابت كند كه اقدام ولي بر خلاف مصلحت او بوده است. به طور مثال ولي يك ماشين را مي‌فروشد اين معامله او صحيح است و مولي عليه بعد از بلوغ يا رفع حجر نمي‌تواند اين معامله را رد كند. اما اگر ثابت كند كه اين معامله به ضرر او بوده و مصلحتش رعايت نشده مي‌تواند آن را برهم بزند.
البته علاوه بر امور مالي در مورد دختر باكره پدر و جد پدري نسبت به ازدواج او ولايت دارند و عهده دار تصميم گيري براي ازدواج او هستند. اين موضوع فقط براي دختران باكره است.
براي كسب اطلاعات تكميلي در خصوص اذن پدر براي ازدواج دختر كليك كنيد.
سقوط ولايت قهري
اصلي‌ترين مورد سقوط ولايت رسيدن فرزند به بلوغ است يعني دختر به نه سال و پسر به پانزده سال برسد. رفع حجر نيز عامل بسيار مهمي است مثلا مجنون عقل خود را باز يابد.
با توجه به ماده 1182 قانون مدني در صورت محجور شدن پدر و جد پدري يا يكي از آنها ولايت او ساقط مي‌شود. البته به نظر برخي از حقوق دان‌‌‌ها محجور شدن ولي سبب سقوط ولايت نيست و فقط يك مانع است كه ولايت را به حالت تعليق در مي‌آورد. زيرا بعد از زوال حجر دوباره حق ولايت قهري پدر و جد پدري به او برگردانده مي‌شود.
عزل ولي قهري
قطعا ولي نسبت به مولي عليه خود امين محسوب مي‌شود و بايد مانند يك امانتدار از اموال مولي عليه نگهداري كند. در صورتي كه امين در امور مالي مصلحت را رعايت نكند به جرم خيانت در امانت محكوم مي‌شود و مجازات مي‌گردد. حتي به دليل اينكه ولي است مجازات او تشديد مي‌گردد.
براي آشنايي با جرم خيانت در امانت و مجازات آن كليك فرماييد.
بر اساس ماده 1184 قانون مدني در صورتي كه اقدامات ولي سبب ضرر مولي عليه شود، دادگاه ولي را عزل مي‌كند. او از تصرف در اموال منع مي‌شود و براي اداره اموال و دارايي‌‌‌هاي مولي عليه شخصي به عنوان قيم تعيين مي‌گردد تا عهده دار اداره اموال بشود.
اين عزل بايد به درخواست اقارب مولي عليه باشد اما به دليل اهميت مصلحت محجور بر اساس ماده 1185 قانون مدني به مدعي العموم نيز اين حق داده شده است كه در صورت مشاهده تخلف، درخواست عزل ولي و انتصاب قيم از حوزه قضايي را بنمايد.
ضم امين در كنار ولي قهري
گاهي پيش مي‌آيد كه ولي ديگر قادر به اداره اموال مولي عليه نيست. بخش دوم ماده 1184 اين موارد را مشخص كرده است. از جمله مواردي كه ولي همچنان در جايگاه خود است و مي‌تواند تصميم بگيرد ولي در كنار او شخصي به عنوان امين تعيين مي‌شود به شرح زير است:
1/ عدم توانايي به دليل بيماري يا پيري.
2/ غيبت يا در حبس بودن ولي.
در صورت وجود هر يك از موارد بالا اگر خود ولي شخصي را براي اداره امور تعيين نكند بر اساس ماده 1184 قانون مدني دادگاه صالح ضم امين مي‌نمايد. يعني شخصي را ضميمه مي‌كند تا كمك ولي باشد. در اين صورت تصميمات ولي نافذ است فقط يك شخص به عنوان امين به او در اداره اموال كمك مي‌كند.
سوالات متداول
ولايت قهري فرزند با چه كسي است ؟
با پدر و جد پدري فرزند است كه در مطلب به تفصيل توضيح داده شده است.
در صورت اختلاف نظر بين پدر و جد پدر نظر كدام اولويت دارد ؟
پدر و جد پدري به صورت هم ارز با هم ولايت دارند ولي در صورت اختلاف از جهت عرفي نظر پدر مقدم است كه در مطلب به تفصيل توضيح داده شده است.
پدر و جد پدري در چه مسائلي اختيار دارند ؟
ولايت پدر و جد پدري فقط در امور مالي است كه در مطلب به تفصيل توضيح داده شده است.
براي دريافت پاسخ سوالات خود و مشاوره حقوقي در مورد ولايت قهري پدر و جد پدري مي‌توانيد از خدمات مشاوره آنلاين و تلفني وكيل دات كام استفاده نماييد. همچنين با عضو شدن در كانال تلگرام وكيل دات كام از جديدترين مطالب حقوقي مطلع شويد.
براي دريافت اطلاعات بيشتر در خصوص ولي قهري، به كانال تلگرام حقوقي وكيل دات كام مراجعه نماييد. كارشناسان مركز مشاوره حقوقي وكيل دات كام نيز آماده‌اند تا با ارائه خدماتي در زمينه مشاوره حقوقي تلفني وكيل دات كام به سوالات شما عزيزان پيرامون ولي قهري پاسخ دهند.
براي دريافت مشاوره حقوقي مي توانيد با متخصصين و وكلاي با تجربه وكيل دات كام با شماره 02166419012 تماس بگيريد يا مي توانيد مقالات مجله حقوقي وكيل دات كام را مطالعه نماييد.
منبع: